"Καυκάκι", Δομένικο Ελασσόνας, 16 Φεβρουαρίου 1943

Τηλεγράφημα
Ελασσών 19/2/1943
Προς Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, Υπουργείο Εσωτερικών, Αρχηγείο Χωροφυλακής
Αριθμός 16/41/19α/19/2/43

Από παρελθούσης Τρίτης κωμόπολης Δομενίκου δεν υπάρχει. Στρατός κατοχής με επικεφαλής Αξιωματικούς εξ αφορμής μιας επιθέσεως, ενεργηθείσης κατ΄ αυτού υπό 50δος ενόπλων ανταρτών και ενισχυθείς εκ Λαρίσης, Τυρνάβου και Ελασσόνος με στρατόν και αεροπορίαν, δεν απεδόθη εις δίωξην των ανταρτών, αλλά μετά λύσσης απεδόθη εις εύκολον ηρωισμόν, δηλαδή σύλληψιν και φόνον αθώων, διαρπαγήν και πυρπόλησιν οικιών. Εκτός των συλληφθέντων εντός κωμοπόλεως, συνέλαβον εν υπαίθρω και πάντα ασχολούμενον εις γεωργικάς εργασίας και τους εφόνευσαν. Μέχρι στιγμής αριθμός εκτελεσθέντων υπερβαίνει 150, χωρίον Μυλόγουστα 15, Αμούρι 5. Πυρποληθείσαι οικείαι 200. Δομένικον θρήνοι, οδυρμοί και κραυγαί απελπισίας ακούγονται και συγκινητικαί σκηναί εκτυλίσσονται. Απορφανισθείσαι οικογένειαι στερούνται τροφής, στέγης και παντός χρειώδους.

Διοικητής Υποδιευθύνσεως Ελασσόνος
Νικ. Μπάμπαλης,
Μοίραρχος

Τηλεγράφημα
Αριθ.16/41/19β

Ελασσών 19/2/1943
Προς το Ιταλικόν Φρουραρχείον Ελασσόνος.
Ελασσόνα.

Διαμαρτύρομαι με όλην την δύναμιν της ψυχής μου ως αξιωματικός και ως άνθρωπος δια τα αποτρόπαια εγκλήματα τα οποία την παρελθούσαν Τρίτην δεκάτη έκτην τρέχοντος μηνός διέπραξαν εις Δομένικον ο στρατός σας, έχων δυστυχώς Αξιωματικούς επικεφαλής δια θανατώσεως 150 αθώων και αόπλων πολιτών Δομενίκου, απορφανίσας ισαρίθμους οικογενείας και ρίψας εις την δυστυχίαν και θλίψιν αρκετάς εκατοντάδας αθώων γυναικοπαίδων και πυρπολήσας υπερδιακοσίας οικίας μετά των υπαρχόντων των και αφού προηγουμένως οι αξιωματικοί και στρατιώται σας αφήρεσαν ότι πολύτιμον αντικείμενον εύρον. Εναντίον του στρατού σας επετέθησαν ένοπλοι και πιθανόν να εφόνευσαν στρατιώται σας. Ενισχυθείς όμως ο στρατός σας από τον Τύρναβον και την Λάρισα από ξηράς και αέρος, και καταστάς ασυγκρίτως ισχυρότερος, είχε υποχρέωση να επιδοθεί εις την καταδίωξην των ενόπλων εκείνων και όχι να στραφεί εναντίον αθώων ανθρώπων οι οποίοι πεισθέντες εις τάς επισήμους υποσχέσεις σας όπως, οσάκις μεταβαίνωσιν Ιταλοί στρατιώται, να παραμένωσιν εις τα χωρία των μη διατρέχοντες κανένα κίνδυνον και βασιζόμενοι εις την αθωότητα των παρέμειναν εκεί δια να εύρωσιν οικτρότατον θάνατον και να εγκαταλείψωσιν εις την θλίψιν και απόγνωσιν συζύγους και παιδιά.
Δεν σας είναι βεβαίως άγνωστον ότι τον άμαχον πληθυσμόν προστατεύουν διεθνείς νόμοι και συνθήκαι, τάς οποίας ούτε ετηρήσατε,ούτε εσεβάσθητε, εν αντιθέσει προς ημάς, οι οποίοι κατά τον μεταξύ μας πόλεμο εν Αλβανία ετηρήσαμεν. Εντούτοις ισχυρίζεσθε ότι είσθε το πλέον πεπολιτισμένον Κράτος της Ευρώπης και όμως παρόμοια κακουργήματα δεν τα διαπράττουν παρά μόνο βάρβαροι. Και άλλοτε στρατιώται σας και Αξιωματικοί διέπραξαν εγκλήματα φονεύσαντες αθώους πολίτας και επιχειρήσατε να συγκαλύψετε τα εγκλήματα αυτά και δεν εδίστασαν οι αξιωματικοί σας να αποδώσουν τους φόνους εις Έλληνας περιβληθέντας δήθεν στολάς Ιταλών και επιχείρησαν να με εκβιάσουν να υποβάλλω αναφοράν αναιρούσαν προηγουμένην δια της οποίας κατήγγειλα τους φόνους αυτούς. Τώρα ποίαν δικαιολογίαν θα προβάλητε; Ημείς στηριζόμενοι εις τα γεγονότα του Δομενίκου Θα πιστεύωμεν ακραδάντως ότι όλοι οι φόνοι των Ελλήνων είναι έργον σας.

Ο Διοικητής της Υποδιευθύνσεως Ελασσόνος
Ν. Μπάμπαλης

Μοίραρχος

Προτομή του Μοιράρχου Ν. Μπάμπαλη, στην πλατεία του Δομενίκου

Διαβάσατε πιο πάνω δύο τηλεγραφήματα τα οποία, ο Διοικητής της Υποδιεύθυνσης Χωροφυλακής Ελασσόνας μοίραρχος Μπάμπαλης, απέστειλε στους προκειμένου να ενημερώσει και να διαμαρτυρηθεί αντίστοιχα, για το ολοκαύτωμα του Δομενίκου (Δήμος Ποταμιάς, Επαρχία Ελασσόνας, Νομός Λάρισας). Λόγω της στάσης του αυτής, συνελήφθη, φυλακίστηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο άλλα γλίτωσε την εκτέλεση και στάλθηκε όμηρος σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ιταλία από όπου επέστρεψε μετά την απελευθέρωση.

αεροφωτογραφία Δομενίκου

Το ιστορικό

Στις 16/2/1943 αντάρτες συμπλέκονται με Ιταλούς κατακτητές σε περιοχή έξω από το Δομένικο. Στη μάχη συμμετείχαν και δύο βομβαρδιστικά αεροπλάνα που είχαν απογειωθεί από το αεροδρόμιο της Λάρισας τα οποία πετούσαν χαμηλά και βομβάρδιζαν θέσεις των ανταρτών. Από τη μάχη οι Ιταλοί είχαν 9 νεκρούς και οι αντάρτες ένα βαριά τραυματισμένο.
Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας, τα Ιταλικά στρατεύματα Κατοχής εκτελούν στη Θέση «Μαυρίτσα» (2 χλμ νότια του χωριού) 30 αμάχους, αγρότες και κτηνοτρόφους κατοίκους των χωριών Δομένικου και Μεσοχωρίου Ελασσόνας που βρίσκονταν σε αγροτικές εργασίες.

Το μνημείο στη θέση "Μαυρίτσα"

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας κυκλώνουν το χωριό Δομένικο, πυρπολούν τα σπίτια (115) αφού πρώτα λεηλατούν τα νοικοκυριά και εκτελούν 3 ανήμπορους κατοίκους, Συγκεντρώνουν τους κατοίκους στα αλώνια στη νοτιοδυτική άκρη του χωριού και τους μεταφέρουν στη θέση «Μαυρίτσα», στο σημείο όπου είχε προηγηθεί η συμπλοκή Ιταλικών δυνάμεων και ανταρτών, και διαχωρίζουν τους άνδρες και τα γυναικόπαιδα. Στη συνέχεια το πλήθος των γυναικόπαιδων οδηγείται με κατεύθυνση προς το κοντινό χωριό Αμούρι.

Οι συλληφθέντες (117 άρρενες, 14–80 ετών) φορτώθηκαν σε φορτηγά και κινήθηκαν προς τα νότια. Στο χωριό Μυλόγουστα (Μεσοχώρι) εξετέλεσαν όσους βρήκαν στα κτήματα η κοντά στο δρόμο και πυρπόλησαν 80 σπίτια (σχεδόν το σύνολο του Χωριού).
Στο 31 Κm βόρεια της Λάρισας, στην περιοχή "Καυκάκι", οι κάτοικοι του Δομένικου κατέβηκαν από τα φορτηγά και οδηγήθηκαν στην άκρη του δρόμου. Σουρουπώνει και οι Ιταλοί δεν είχαν πάρει ακόμη αποφάσεις. Ο μοτοσυκλετιστής, που έφθασε εκείνη την ώρα, μετέφερε στο Ιταλό επικεφαλής το μήνυμα: να εκτελεστούν πάραυτα. Στις 12 τα μεσάνυχτα άρχισαν οι εκτελέσεις με ριπές πολυβόλων.

Την επομένη, κάτοικοι από το χωριό Δαμάσι ενταφίασαν τους εκτελεσθέντες σε δύο ομαδικούς τάφους. Την ίδια ημέρα το μεσημέρι έγινε και η ταφή των εκτελεσθέντων στη θέση «Μαυρίτσα», καθώς και εκείνων που είχαν εκτελεσθεί πριν από την πυρπόληση του χωριού στη θέση Καραγάτσι και των θυμάτων μέσα στο χωριό.

Στη θέση «Καυκάκι» έχει στηθεί το Μνημείο της εκτέλεσης των κατοίκων του Δομένικου, ενώ το χωριό Δομένικο, λόγω της μαζικής εκτέλεσης του ανδρικού πληθυσμού και της καταστροφής που υπέστη την περίοδο της Κατοχής χαρακτηρίστηκε Μαρτυρικό και εντάσσεται Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών.

Στιγμιότυπα από την εκδήλωση-μνημόσυνο, στη θέση "Καυκάκι"

Στο φετινό μνημόσυνο, προσεκλήθη και παρέστη ο πρέσβης της Ιταλίας, ο οποίος κατέθεσε στεφάνια εκ μέρους της πατρίδας του στις θέσεις-μνημεία μαρτυρίας. Σε σύντομο λόγο τον οποίον εκφώνησε, ζήτησε συγγνώμη εκ μέρους της πατρίδας του για τις άδικες και αποτρόπαιες δολοφονίες του ιταλικού στρατού και θύμισε στους παρευρισκόμενους ό,τι την εποχή εκείνη, την Ιταλία κυβερνούσε το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι. Στη συνέχεια, υπενθύμισε πολλές φιλικές ενέργειες ιταλών και Ιταλίας, απέναντι στην Ελλάδα, ξεκινώντας από συμμετοχή ιταλών φιλελλήνων στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, φιλοξενία αντικαθεστωτικών ελλήνων τα χρόνια της χούντας, φιλοξενία ελλήνων φοιτητών στα ελληνικά πανεπιστήμια κ.ά. Η παρουσία του άφησε τις καλύτερες των εντυπώσεων.

Ο Ιταλός πρέσβης, εκφωνών λόγο

Πηγές:

Δομένικο, μαρτυρικό Χωριό, 16/2/1943

Το ολοκαύτωμα του Δομένικο, 16/2/1943

Ο Βρώμικος πόλεμος του Μουσολίνι - Αφιέρωμα στο Ολοκαύτωμα Δομενίκου

Φωτογραφίες Δομενίκου

«Κηλίδα ντροπής για τη χώρα μου…» , από την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας (Update)